مهندس سیدمحسن افرازیده؛
معرفی؛
مهندس سیدمحسن افرازیده، متولد ۲۶ خرداد ۱۳۶۰ در چالوس،
کارشناس ارشد معماری، عضو سازمان نظام مهندسی استان مازندران، عضو هیئت رئیسه کاراته ساکاموتو مازندران، بازرس اسبق شرکت امداد خودرو سایپا، کارمند شرکت آب و فاضلاب چالوس.
اشاره:
بسیاری از صاحبنظران، برنامه‌ریزان و سیاستگذاران توسعه، از صنعت گردشگری به‌عنوان اساس، رکنِ محوری و عامل اصلی وقوع توسعه پایدار یاد کرده‌اند.
توسعه اکوتوریسم در شهرهای ساحلیمی‌تواند نقش عمده‌ای در توانمندسازی مردم محلی، رشد اقتصادی و خلق فرصت‌های شغلی جدید داشته و در نتیجه منطقه را به سوی دستیابی به توسعه پایدار سوق دهد.
شهر چالوس، با بهره‌مندی از نوار طویل و کم‌نظیر رودخانه‌ای و مخصوصاً با وجود نوار چشم‌نواز ساحلی، در صورت بهره‌وری بهینه و کاربری حداکثری و برنامه محور از این موهبت طبیعی، می‌تواند همچون نگینی ارزشمند، در میان شهرهای شمالی بدرخشد. اما افسوس که عدم وجود زیرساخت‌های لازم در کنار فقر برنامه‌های راهبردی و کاربردی، این شهر را به جغرافیایی عقب نگاه داشته با بافتی فرسوده مبدل ساخته است
چالوس؛ بهره‌مند از جاذبه‌های کم‌نظیر، اما…
عدم استفاده از جاذبه‌های طبیعی و انسانی در شهر چالوس، این شهر را در گذر زمان با رشدی ناهمگون در حوزه ترافیکی_جاده‌ای، ساخت و ساز شهری و توزیع غیرمنطقی، ناعادلانه و آلوده به تبعیض در اجرای پروژه‌های عمرانی، دچار نموده است! فرصت‌های طبیعی و کم‌نظیر شهر چالوس، در سایه مدیریت کم‌بهره از برنامه‌های کارشناسی شده، امروز به صورت یک چالش تامل‌برانگیز مبدل گردید. چالشی که در ادامه با هم مروری اجمالی خواهیم داشت.
پیش از بررسی فرصت‌ها و مطالعه چالش‌ها و نهایتاً رسیدن به پاسخ‌ها و راه‌حل‌ها برای شهر چالوس، بهتر است ابتدا نظری به جزئیات جغرافیایی این شهر کهن مازندران داشته باشیم.
شهر کهن چالوس در شرق شهرستان چالوس و در جلگه میانی کرانه ساحلی خزر جای گرفته است و بر اساس آخرین آمار سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵ با جمعیتی بالغ بر ۶۵ هزار و ۲۰۰ نفر، ششمین شهر پرجمعیت استان مازندران و پرجمعیت‌ترین شهر غرب مازندران بوده است.
جاذبه‌های کم‌نظیر طبیعی و تاریخی چالوس، نام این شهر را در سراسر ایران، پرآوازه ساخته است اما متاسفانه به جهت مدیریت غیر متخصص و غیر منطبق با اصول شهرسازی جدید در ادوار گذشته، توسعه طبیعی و اصولی این شهر را از مقطعی به درجا زدن و وادادگی هدایت کرد! آنچنان که به‌نظر میرسد، چالوس از فاکتورهای منطقی شهری فاصله گرفته و بیشتر به روستایی می‌ماند که روز به روز بزرگ‌تر شده و این روستای بزرگ را با کاستی‌ها و چالش‌های بزرگ‌تری مواجه ساخته است!!
البته از نظر دور نگردد؛ که در دوره پنجم شورای اسلامی شهر چالوس به جهت انجام برخی اقدامات عمرانی_زیرساختی، چالوس از رخوت طولانی مدت خود کمی بیرون آمد اما امور معطل مانده و فراموش شده زیرساختی در این شهر آنقدر زیاد است که با چنین اقداماتی، هرگز انتظارات به‌حق شهروندان پاسخ داده نخواهد شد.
یقیناً رسیدن به هدف نهایی توسعه محور در این شهر ساحلی_تاریخی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و اجرای همزمان پروژه‌های حیاتی و زیرساختی با رویکرد توزیع عادلانه اقدامات عمرانی، می‌باشد.
توسعه گردشگری ساحلی، رمز دستیابی شهر چالوس به توسعه پایدار
همانگونه که در سطرهای پیشین اشاره گردید، شهر چالوس از لحاظ جمعیتی، بزرگترین شهر غرب مازندران می‌باشد. خوشبختانه طول نوار رودخانه‌ای و ساحل دریایی آن، در کنار جاذبه‌های تاریخی این شهر، بهترین فرصت‌ها برای برنامه‌ریزی هدفمند جهت توسعه گردشگری را فراهم آورده است.
فرایند گردشگری در جهان امروز، فعالیتی بزرگ و علمی به شمار می‌آید. فعالیت اکوتوریسم یا صنعت گردشگری، فعالیتی چند منظوره شامل ارتباطات و پدیده ناشی از سفرها و اقامت موقت مردمی است که صرفا جهت اوقات فراغت یا مقاصد تفریحی سفر می‌کنند. از آنجا که ساحلی بودن شهر چالوس بر سایر فاکتورهای جذب گردشگر، برتری دارد، پسندیده‌تر است که محور برنامه‌ریزی منطقی توسعه گردشگری آنرا بر مبنای توریسم ساحلی، تعریف نمائیم.
فعالیت‌های توریسمی در مناطق ساحلی، مربوط به دو گروه فعالیت‌های متکی به طبیعت و فعالیت‌های متکی به تسهیلات انسانی می‌باشد. همچنین توسعه بخش خدمات، امکانات همگانی، تسهیلات تفریحی مانند تاسیسات زیر بنایی، جزء مکمل فعالیت‌های مرتبط با پیشرفت توریسم است. البته فراموش نشود، در مسیر توسعه گردشگری ساحلی که مبتنی بر طبیعت است، حفظ محیط زیست از اصول اجتناب ناپذیر مسیر توسعه باید باشد.
چرا که عدم توجه به این مساله، در دراز مدت، این فرصت گردشگری ساحلی را از جاذبه‌های طبیعی دور نموده و در نتیجه میل گردشگران برای سفر به این منطقه، کاهش خواهد یافت و البته ناگفته پیداست که سرنوشت شومی برای اقتصاد چنین منطقه‌ای می‌توان پیشبینی کرد! بنابراین دستیابی به یک برنامه مدون و تعیین سیاست‌های اصولی در توسعه سازگار با محیط زیست، ضروری است.
آزاد سازی نوار ساحلی دریایی و رودخانه در چالوس گام نخست توسعه گردشگری ساحلی در این شهر می‌باشد. خوشبختانه بخشی عمده‌ای از نوار ساحلی رودخانه‌ای و دریایی چالوس، از گذشته به طور طبیعی آزاد بوده و بخش‌هایی نیز با تلاش ادوار مختلف مدیریت شهری به آن افزوده گشت. اما چرا با وجود چنین فرصت اقتصادی بزرگی، هرگز چنین امتیاز کم نظیر و طلائی‌ای به بهره‌وری حداقلی نیز نرسید؟! موانع اداری فی ما بین ادارات و نهادهای صدور مجوزهای لازم جهت بهره‌برداری بهینه با رویکرد جذب و توسعه توریسم از یک سو و عدم پیشبینی منابع مالی قابل اتکا از سوی دیگر و در صدر همه چالش‌ها، عدم بهره‌مندی شهر چالوس از محورهای ترافیکی داخلی مناسب، از جمله‌ی مهمترین موانع در مسیر اجرای پروژه‌های گردشگری ساحلی بوده است. اما رسم‌الخط چالش‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود! پیش از رفع هر کدام از موانع بر شمرده شده فوق، رفع فقدان طرح کارشناسی شده و مهندسی در نتیجه‌ی مدیریت بی‌برنامه و غیر متخصص حوزه شهری، گام نخستی است که از جهاتی بزرگترین گام در دستیابی به توسعه گردشگری ساحلی در شهر چالوس ارزیابی می‌گردد.
تدوین طرحی که ضمن رعایت اصول زیست محیطی، انگیزه لازم را برای سرمایه‌گذاران فراهم آورد و بتواند در زندگی، اقتصاد و معشیت شهروندان تاثیرات مثبتی در پی داشته و حتی بتواند انگیزه لازم برای همراهی مسئولین سطوح مختلف محلی، شهرستانی، استانی و کشوری را نیز به وجود آورد، همتی همه جانبه را می‌طلبد. تشکیل اتاق فکری متشکل از نخبگان و صاحبنظران حوزه فنی و مهندسی، برگزاری نشست‌های توجیحی با حضور مسئولین از جمله فرماندار، روسای ادارات محیط زیست و منابع طبیعی، میراث فرهنگی و گردشگری، نماینده مردم منطقه در خانه ملت و… در کلید خوردن طرح بزرگ گردشگری ساحلی الزامی است.
شهر چالوس، محتاج توسعه پایدار
توسعه پایدار به معنی سنتی، نگهداری منابع و استفاده عاقلانه از آنهاست. توسعه پایدار یک تغییر اقتصادی-اجتماعی است که سیستم‌های اجتماعی و اکولوژیکی را در اجتماعات و جوامع مربوطه از بین نمی‌برد. کاربرد موفق آن نیازمند سیاست، برنامه‌ریزی و فرایند آموزش اجتماعی یکپارچه است. توانایی سیاسی آن بستگی به حمایت همه جانبه مردم دارد و از طریق دولت‌ها و مجامع اجتماعی و فعالیت‌های خصوصی آنها اعمال می‌شود. (ادینگتون،۹۰،۱،۱۳۷۴)
اگر این تعریف سازمان ملل از گردشگر را در نظر بگیریم که می‌گوید؛ “گردشگر کسی است که به منظور تفرج، بازدید نقاط دیدنی، معالجه، تجارت، ورزش و یا زیارت به کشور یا منطقه‌ای غیر از کشور یا منطقه‌ای که در آن اقامت دارد، سفر نماید، مشروط بر آنکه حداقل مدت اقامت او از ۲۴ ساعت کمتر و از شش ماه بیشتر نباشد.”
کلام آخر؛
تدوین طرحی کارشناسی شده و مطالعاتی مهندسی، رفع موانع اداری، ایجاد زیرساخت‌های اقامتی، حمل و نقل و جاده‌ای، ایجاد فرصت‌های اشتغالزایی، در نظر داشتن الزامات زیست محیطی برای حفظ و ماندگاری طبیعت، فرهنگسازی عمومی جهت برخورد و مراودات طبیعی با گردشگران، پیشبینی منابع مالی و تامین اعتبار با ایجاد انگیزه جهت مشارکت سرمایه گذاران و پیشبینی کار گروه مطالعاتی، اجرایی و نظارتی در اجرای پله پله و نقطه به نقطه طرح توسعه گردشگری ساحلی، از جمله مهمترین اقداماتی است که در فرایند دستیابی به توسعه پایدار شهر چالوس الزامی و حیاتی به نظر میرسد.
همچنین توجه به راهکارهایی همچون؛ توسعه فعالیت‌های اقتصادی سازگار با ظرفیت‌های زیست‌محیطی مناطق ساحلی، ممنوع نمودن استفاده‌های اختصاصی از حریم سواحل و تأمین دسترسی همگانی به آن، حفاظت و احیای زیست بوم‌های ساحلی و دریایی، جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست مناطق ساحلی، ارتقای فرهنگ حفاظت از محیط زیست دریایی به خصوص در مناطق ساحلی، استفاده از کلیه تجهیزات و امکانات مناسب جهت مقابله با آلودگی‌های دریایی و… از جمله الزامات و اقداماتی است که در حفظ، بسط و بقای گردشگری ساحلی و در حقیقت بسط و بقای توسعه پایدار و پیشرفت همه‌جانبه شهر ساحلی_تاریخی چالوس ضروری به نظر میرسد.
در مجال بعدی، در حوزه گردشگری تاریخی شهر چالوس و تاثیرات آن در اقتصاد و معیشت شهروندان و همچنین برونرفت چالوس از درهم‌تنیدگی ناموزون توسعه ساخت و سازها و… خواهیم پرداخت
